Cứ mỗi năm tới dịp Tết về thì thứ không thể thiếu để trang trí tết trên bàn thờ gia tiên đó là mâm ngũ quả. Mâm ngũ quả bày trên bàn thờ ngày Tết không chỉ khiến không khí Tết lan tỏa khắp nơi mà còn mang ý nghĩa tâm linh hết sức quan trọng.
Vậy mâm ngũ quả mỗi miền gồm những quả gì và ý nghĩa của nó như thế nào, hãy cùng Kiến Vàng tìm hiểu nhé!
Mục lục
Mâm ngũ quả là gì?
Mâm ngũ quả là khái niệm để chỉ một mâm trái cây với khoảng năm loại hoa quả khác nhau thường được bày biện trong ngày Tết Nguyên Đán của người Việt. Mâm ngũ quả thường được chưng, bày trên bàn thờ tổ tiên hoặc trên bàn tiếp khách.
Những loại trái cây này thường để thể hiện ước nguyện của gia chủ thông qua tên gọi và màu sắc cũng như cách sắp xếp chúng.
Ngày nay, khi bày biện mâm ngũ quả cho ngày Tết đã mang nhiều ý nghĩa cho trang trí không chứ không chỉ mang ý nghĩa tâm linh như phong tục ngày xưa.
Ý nghĩa của mâm ngũ quả từng miền
Mâm ngũ quả thường được trưng với 5 loại trái cây khác nhau và điều này cũng được nhắc đến trong kinh Vu Lan Bồn với hình ảnh tượng trưng trái cây 5 màu.
Và đối với người Việt chúng ta, con số 5 tượng trưng cho mong muốn được ngũ phúc lâm môn:
-
Phú: Giàu có, nhiều của cải
-
Quý: Phẩm chất sang trọng
-
Thọ: Sống lâu trăm tuổi
-
Khang: Có nhiều sức khỏe
-
Ninh: Cuộc sống bình an
Mâm ngũ quả với số 5 tượng trưng cho Ngũ Phúc Lâm Môn
Còn trong Phật Giáo, 5 màu sắc của mâm ngũ quả tượng trưng cho “ngũ thiện căn” là tín căn (lòng tin), tấn căn (ý chí kiên trì), niệm căn (ghi nhớ), định căn (tâm không loạn), huệ căn (sáng suốt). Vì thế, các loại hoa quả được chưng trên mâm ngũ quả dịp Tết cũng mang những ý nghĩa nhất định như:
-
Quả bưởi, dưa hấu: Căng tròn, tươi mát, hứa hẹn năm mới đủ đầy, may mắn.
-
Trái hồng, quýt: Sắc đỏ cam rực rỡ, tượng trưng cho sự may mắn và thành đạt.
-
Trái lê: Ngọt ngào, ngụ ý cho việc gì cũng suôn sẻ, thuận lợi.
-
Trái lựu: Nhiều hạt với mong muốn con cháu nhiều, vui nhà vui cửa.
-
Trái đào: Thể hiện sự thăng tiến.
-
Mai: Ngụ ý con gái phải có chồng, hạnh phúc.
-
Trái táo (táo đỏ): Mang ý nghĩa phú quý.
-
Thanh long: Ngụ ý rồng mây gặp hội.
-
Quả trứng gà có hình trái đào tiên: Thể hiện lộc trời ban xuống.
-
Dừa: Có âm tương tự như là “vừa” trong tiếng miền Nam, có nghĩa không thiếu.
-
Sung: Thể hiện mong muốn sung túc trong mọi mặt như sức khỏe, công việc, tình yêu,…
-
Đu đủ: Mang đến sự đầy đủ, phồn thịnh.
-
Xoài: Có âm na ná như là “xài” nếu đọc theo kiểu miền Tây, cầu mong cả năm tiêu xài không thiếu thốn.
Mâm ngũ quả miền Bắc
Đối với người dân miền Bắc, một mâm ngũ quả đẹp, đúng chuẩn phải là một mâm ngũ quả có đầy đủ các loại trái cây như: chuối xanh, bưởi, phật thủ, sung, hồng, quất cảnh, ớt, dứa,… với màu sắc rực rỡ nhưng phải hài hòa, đảm bảo đúng theo Ngũ hành:
-
Kim – màu trắng
-
Mộc – màu xanh lá
-
Thủy – màu đen
-
Hỏa – màu đỏ
-
Thổ – màu vàng
Chuối trong mâm ngũ quả được bày theo nải, phải là chuối xanh, tượng trưng cho sự quần tụ, sum vầy, đầm ấm. Bưởi có màu vàng, tượng trưng cho sự giàu sang, may mắn.
Cũng có một số gia đình thay bưởi bằng quả phật thủ (tác dụng lưu giữ thần, Phật và gia tiên lưu lại trong nhà lâu hơn để phù hộ cho gia chủ).
Quả quất cảnh, quả hồng hay ớt đỏ được tô điểm xung quanh mâm ngũ quả vì có màu đỏ, vàng rực rỡ, vô cùng đẹp mắt – biểu tượng cho sự may mắn, thành đạt. Còn quả dứa có mùi thơm đặc trưng, thể hiện mong ước về một năm mới an lành và nhiều phúc lộc.
Người miền Bắc thường bày mâm ngũ quả kiểu truyền thống là đặt nải chuối xanh ở dưới cùng để đỡ lấy toàn bộ các loại quả còn lại, chính giữa đặt bưởi, phật thử hoặc là mãng cầu, các loại quả khác nhau đào, hồng, quýt, táo thì đặt ở xung quanh, ở chỗ trống thì có thể xen kẻ ớt, quất.
Mâm ngũ quả miền Trung
Dải đất miền Trung thường gặp phải thiên tai, bão lũ, hạn hán quanh năm nên đất đai cũng không được màu mỡ, ít cây trái. Vì vậy, mâm ngũ quả của người miền Trung rất đơn giản, không câu nệ hình thức, có gì cúng nấy, miễn thành tâm là được.
Các loại trái cây thường thấy trong mâm ngũ quả của người miền Trung là:
-
Thanh long
-
Chuối
-
Dưa hấu
-
Mãng cầu
-
Dứa
-
Sung
-
Cam
-
Quýt
-
…
Mâm ngũ quả miền Nam
Người miền Nam bày mâm ngũ quả theo mong muốn “Cầu sung vừa đủ xài” ước mong năm mới đủ đầy, sung túc, tương ứng với 5 loại quả:
-
Mãng cầu
-
Sung
-
Dừa
-
Đu đủ
-
Xoài
Bên cạnh đó, người miền Nam không thờ cúng một số loại trái cây có cách phát âm mang ý nghĩa không tốt như chuối (Chúi nhủi, làm ăn không phất lên được), lê (lê lết, đổ bể, dễ thất bại), cam, quýt (Quýt làm cam chịu),…
Cách trang trí mâm ngũ quả miền Nam thông dụng nhất là đặt đu đủ, dừa, xoài lên mâm trước do có hình dáng to và khá nặng để đỡ các loại trái khác rồi sau đó mới lần lượt bày những loại quả còn lại lên.
Dù có sự khác nhau trong mâm ngũ quả của mỗi vùng miền nhưng mục đích trên hết vẫn là muốn bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên, cội nguồn. Cầu mong một năm mới an khang, hạnh phúc, đủ đầy, hãy cùng Kiến Vàng lựa chọn mâm ngũ quả ngày Tết phù hợp với vùng miền, điều kiện kinh tế của gia đình mình cho ngày Tết thêm trọn vẹn, may mắn nhé!